ÇOCUK EDEBİYATI ÇEVİRİLERİNDE TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ: KÜÇÜK BAY-BAYANLAR SERİSİ ÜZERİNE BİR İNCELEME ve YAPAY ZEKÂ DESTEKLİ ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Authors : Cem Sezer, Dolunay Kumlu

Pages : 57-79

View : 89 | Download : 78

Publication Date : 2024-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Çocuk edebiyatı, çocukluk dönemini konu alan eserler yoluyla çocuğun duygu, düşünce ve ilgi alanlarıyla ilgili kişisel gelişiminde ve okuma alışkanlığı kazanmasında önemli bir konumda bulunmaktadır. Çocuk edebiyatında kullanılan dil ve seçilen temalar bakımından “çocuğa görelik” kavramı öne çıkan bir olgudur. Bu olgu çerçevesinde altı çizilen çocuğa görelik kavramının içinde yer alan unsurlardan biri de çocuk edebiyatı eserlerinde toplumsal cinsiyet rollerinin ele alınış ve sunuluş biçimidir. Çünkü çocuk edebiyatı toplumsal cinsiyet rollerinin şekillenmesinde önemli bir rol oynar. Çeviriler ise bu rollerin kültürler arası aktarımını sağlar. Bu çalışmanın amacı, çocuk edebiyatı eserlerinde yer alan toplumsal cinsiyet rollerinin çevirisinde çevirmenin diller arası bir aktarımcı olmasının ötesinde kültürel bir arabuluculuk rolü üstlendiğini vurgulamak ve çevirilerini gerçekleştirirken toplumsal cinsiyet eşitliğini gözeterek bilinçli seçimler yapması gerektiğine dikkat çekmektir. İnsan çevirisinin yanında yapay zekâ araçlarıyla yapılmış örnek çeviriler de incelenerek çevirmenin istem mühendisliğinden nasıl faydalanabileceği ve çocuk edebiyatı kapsamında yaptığı çevirilerle toplumsal cinsiyet algısını doğru yerlere ne şekilde taşıyabileceği gibi konuların da aydınlatılması amaçlanmıştır. Çalışmada örneklem olarak seçilen eserler çocuk edebiyatı serisi Roger Hargreaves tarafından yazılan Mr.Men ve Little Miss başlıklı kitap serisidir; Canan Bolel tarafından Küçük Bay ve Bayanlar başlığıyla çevrilen erek metinler Doğan Egmont Yayınevi tarafından yayımlanmıştır. Metodolojik açıdan bakıldığında, Canan Bolel tarafından Küçük Bay ve Bayanlar başlığıyla çevrilen ve bu çalışmada insan çevirisi olarak değerlendirilen erek metinler ile yapay zekâ aracı olan Google Gemini 1.5 Pro modeli kullanılarak yapılan çeviriler birincil kaynaklar kabul edilerek yazılı doküman analiz yöntemi ve betimleyici bir yaklaşımla analiz edilmiştir. Betimlemeler, kuramsal çerçevede yer alan ve çalışmanın sağlam temeller üzerinde hedeflenen biçimde ilerlemesini sağlayan Gideon Toury’nin çevirmenin öncül normları bağlamında ortaya koyduğu “kabul edilebilir” çeviri ve “yeterli” çeviri kavramları esas alınarak yapılmıştır. Bulgularla varılan sonuçlara göre, istem mühendisliği kullanılarak oluşturulan yapay zekâ çevirilerinin, cinsiyet yanlılığını azaltma ve daha nötr bir dil kullanma konusunda umut verici sonuçlar ortaya koyduğu gözlemlenmiştir. Çalışma, çevirmenlerin ve yapay zekâ sistemlerinin, çeviri sürecinde bilinçli stratejiler kullanmasının önemini vurgulamıştır.
Keywords : Çocuk Edebiyatı, Toplumsal Cinsiyet, Yapay Zekâ Araçları