Saha Türkçesinde SUUY-, SUUN- “YU-, YUN-”, IRAAS, IRAASTAA-, IRAASTAN- “ARI, ARI-, ARIT-, ARIN-” Fiilleri Üzerine

Authors : Mehtap SOLAK SAĞLAM

Pages : 272-287

Doi:10.16985/mtad.1134813

View : 43 | Download : 54

Publication Date : 2023-06-06

Article Type : Research Paper

Abstract :Saha Türkçesi bünyesinde barındırdığı kelimeler ve yapılar açısından her zaman incelemelere konu olmuş, Türk dilinin tarihsel gelişimler hakkında bilgi vermiştir. Konuşurlarının yaşadığı coğrafyanın genel Türk coğrafyasından uzak olması, tarihsel süreçte çevresindeki etkileşimde bulunduğu farklı dillerden etkilenmiş olması nedeniyle Saha Türkçesinde farklılaşmalar meydana gelmiştir. Bu yazıda temiz ve temizlemek kavramlarıyla bağlantılı iki fiil ve bu fiillerle bağlantılı olarak ortaya çıkmış diğer isim ve fiiller incelenmiştir. Yazıda ilk olarak Eski Türkçe yū- fiili incelenmiş, yū- fiilinin tarihsel süreçte taşıdığı anlamlar, kullanımlar incelendikten sonra Saha Türkçesinde bu fiilin karşılığı olan suuy- fiili ile karşılaştırması yapılmıştır. Saha Türkçesinde bu fiille bağlantılı olarak türetilmiş olan suun- fiili de Eski Türkçe yun- fiili ile karşılaştırılmıştır. Temizlik kavramıyla bağlantılı olarak Türkçede kullanılan arı-, arıinsert ignore into journalissuearticles values(g);, arıt-, arın- sözcükleri makalenin ikinci kısmını oluşturmuştur. Bu isim ve fiillerin Saha Türkçesindeki karşılığı olarak oluşmuş olan ıraas ismi ve ıraastaa- fiili Saha Türkçesindeki anlamları ve kullanımları açısından incelenmiştir. Ses denklikleri açısından ve anlam açısından incelenen sözcükler, bu bağlamda değerlendirilmiş, ulaşılan sonuçlar ortaya konulmuştur. Ortaya çıkan sonuçlara bakıldığında, Eski Türkçe yū- fiilinin Saha Türkçesi karşılığının suuy- şeklinde, Eski Türkçe arıg isminin Saha Türkçesi karşılığının ıraas olduğu görülmektedir. Eski Türkçe arıg/arıt- ve Saha Türkçesi karşılığı olan ıraas/ıraastaa- sözcüklerinin anlamsal olarak daha farklı olduğu, daha manevi anlamda temizlik içerdiği dikkat çekmektedir.
Keywords : Saha Türkçesi, suuy yū, ıraas arıg, söz varlığı, Eski Türkçe