On Beşinci Yüzyıla Ait Türkçe Cerrahnâmeler

Authors : Nuran YILDIRIM

Pages : 19-28

View : 18 | Download : 8

Publication Date : 2011-04-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Bugünkü bilgilerimize göre, On beşinci yüzyıla ait olduğu kabul edilen dört Türkçe cerrahi monografi vardır. Bunların ilki Cerrâhiyetü’l-hâniye’dir. Onu Alâ’im-i cerrâhîn, Cerrahnâme, Terceme-i hulâsa fi fenni’l-cirâhe izler. Bu dört cerrahi monografi, esas olarak Yunan hekimlerinin Arapçaya çevrilen eserleri ile İslâm dünyasının meşhur hekim ve cerrahlarının kitaplarından hazırlanmış derlemelerdir. Bazılarında Osmanlı hekimlerinden alıntılar da yer almaktadır. Cerrahnâme, Alâ’im-i cerrâhîn ve Hulâsa Tercümesi, hekim bulunmayan yerlerde halka faydalı olmak amacı ile yazıldıklarından basit ve pratik bilgiler içerir. Cerrâhiyetü’l-hâniye ise cerrahlık ilmini öğrenmek isteyenlere seslendiği için detaylı ve öğreticidir. Bu cerrahnâmeler dönemin cerrahi anlayışına uygun ve benzer konular içermektedir. Hatta bazı bölümler aynen diğer bir cerrahnâmede yer almaktadır. Sadece Alâ’im-i cerrâhîn’deki ateşli silah yaraları ve frengi bölümleri diğerlerinde yoktur. Cerrâhiyetü’l-hâniye’de hasta, hekim-cerrah, cerrahi teknikler ve alet şekilleri minyatürleri bulunmasına karşılık diğerleri resimsizdir. Bu eserler üzerinde yaptığımız basit bir karşılaştırma sonunda edindiğimiz izlenim, Alâ’im-i Cerrahin, Cerrahnâme ve Hulasa’nın cerrahi yöntemler açısından benzerlikler taşıdıklarıdır. Bu üç eserde yer yer kullanılan koterizasyon tekniğine, Cerrahiyetü’l-hâniye’de çok önem verilmiş ve başlı başına bir bölüm ayrılmıştır. İlk üç cerrahnâmenin el kitabı niteliğinde derlemeler olduğu söylenebilir. Cerrâhiyetü’l-hâniye ise her ne kadar Zehravî’nin eserine dayanmaktaysa da Şerefeddin Sabuncuoğlu bu kitabında tecrübelerini de anlatmakta ve cerrahi girişimlerde kullandığı anestezik terkibi vermektedir. Diğerlerinde anestezi ile ilgili bilgi bulunmamaktadır. Cerrâhiyetü’l-hâniye minyatürleri, cerrahi alet çizimleri, cerrahi teknikleri, hastalık tanımları ve içerdiği bilgilerle diğer cerrahi eserler arasında bir yıldız gibi parlamaktadır. On beşinci yüzyılda yazılan Türkçe cerrahnâmeler üzerinde detaylı bir karşılaştırma yapıldığında daha doyurucu bilgilere ulaşılacağı şüphesizdir. Anahtar Kelimeler: On beşinci yüzyıl; Türkçe cerrahname
Keywords : On beşinci yüzyıl, Türkçe cerrahname