Modern Arap Edebiyatında Şiirsellik Kavramı Üzerine Bir İnceleme

Authors : Muhammed Revaha Zor

Pages : 246-259

Doi:10.51605/mesned.1509177

View : 57 | Download : 59

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Şiirsellik kavramı, eski dönem Arap literatüründen geçmemesine rağmen günümüz Arap Edebiyatı çalışmalarında oldukça önem kazanmış yeni bir kavramdır. Arap edebiyatına poetika olarak geçen bu terim en son olarak “şiirsellik” halini almıştır. Şiirsellik kavramı çeşitli anlamları içinde barındıran kompleks bir kavramdır. Dolayısıyla şiirsellik kavramı güncel çalışmalara baktığımızda Arap Edebiyatında ciddi bir öneme sahiptir. Türkiye\\\'de yapılmış olan Türk-Arap edebiyatı çalışmalarında da bu kavram “poetika” olarak değerlendirilmektedir. Kavram, Batı literatüründen poetika olarak alınmıştır. Poetika, bütünü itibari ile karmaşık ve ortak izahı olmayan bir kavramdır. Türk-Arap edebiyatında, bu hususta çeşitli çeviri kitapları ve incelemeler olsa da henüz bu kavramı izah eden ve alt başlıklarını kapsamlı bir şekilde belirleyen Türkçe bir ifade üzerinde uzlaşılamamıştır. Türk edebiyatında poetika üzerine yapılan çalışmaların geneline bakıldığında kavram, “şiir sanatı üzerine” şeklinde ifade edilmiştir. Bu ifade bir kavramdan ziyade bir tercüme olarak değerlendirilebilir. Ayrıca şiir sanatı üzerine ifadesi, okuyucuya net bir anlamı çağrıştırmakta mıdır? Bu ciddi bir tartışma konusu olabilir. Zira poetika diğer toplumların edebi çalışmalarında bu şekilde ifade edilmemektedir. Buna Arap edebiyatı çalışmaları örnek olarak verilebilir. Bu nedenle bu makalede, kavramın kapsamlı bir karşılığı olması gerektiği savunulmakta ve Arap literatüründeki gelişimi ele alınmaktadır. Nitekim poetika kavramı, çalışmalar neticesinde Türkçe karşılığı belirlenmeden literatüre kazandırılmıştır. Bu da araştırmacı ve okuyucular açısından kavramı tam manasıyla anlama ve uygulama hususunda problemlere sebebiyet vermektedir. Zira bir kavramı ve kurallarını kendi dilinden başka bir dile olduğu gibi kazandırmak beraberinde kavram karmaşasına sebebiyet verebilir. Arap edebiyatında ise bu kavramın serüveni çeşitli merhalelerden geçerek edebiyatçıların geneli tarafından kabul edilen bir izaha kavuşmuştur. Genel anlamda bu kavramlar, şiirsel üretkenliği ve yeteneği belirleyen bilimsel kuralları araştırma tarzı olarak özetlenebilir. Poetika, Arap eleştirisinde kafa karıştırıcı bir kavram iken, Batı eleştirisinden yararlanılmıştır. Bununla birlikte kavramın kendisi üzerine yapılan çalışmalar gelişerek devam etmiştir. Yapılan çalışmalar neticesinde Arap eleştiri geleneğinde birçok terim karşımıza çıkmaktadır. Bizim “الشِعْرِيَّةُ”, “eş-Şiʻriyye” yani “şiirsellik” kavramının Arapça karşılığını tercih etmemizin yanı sıra, edebiyatçılar bu kavramı çeşitli anlamlarda değerlendirmişlerdir. Bu kavramlar için yazımızın tamamını inceleyebilirsiniz. Bu kavram üzerine yapılan çalışmalar incelendiğinde, Arap dünyasındaki araştırmacıların genellikle “الشعرية” “şiirsellik” kavramı üzerine ortak bir kavramın oluştuğu görülmektedir. Ancak bu kavrama ilişkin çeşitli çevirilerin olması, kavramın her açıdan ele alınması gerekliliğini ortaya koymaktadır. Çünkü bir kavramın başka bir dilden anadile çevrilmesi, çevirinin kim tarafından ve hangi ölçütlere göre yapıldığına bağlıdır. Özellikleri ve ölçüleri de çevirinin kaynağına döneceğinden çeviri sonucunda kavram farklı kelimelerle ifade edilebilir. Bu bağlamda şiirsellik, şairin şiirinde konunun kurallarını araştırması ve en doğru resmi sunma çabasıdır. Aynı zamanda şiiri şiir yapan unsurları araştıran kavrama da şiirsellik denir. Şiirselliğin en temel amacı edebi metinlerdeki güzelliğin anlaşılabilirliğidir. Bununla birlikte, edebi metinlerin incelenmesi, yazarın kişiliği, belirli kelimeleri ve ses dizilerini kullanma yeteneği dikkate alınarak, doğrudan şiirselliğin ilkeleri ve usulleri temelinde açıklanmalıdır. Bu sonuçlar, bu makalenin konusu olan şiirsellik teriminin Arap edebiyatında neden bu kadar önem kazandığını kanıtlamaktadır. Şiirsellik terimi ile incelenen edebi eserler daha detaylı ve verimli araştırmaların yapılmasına yardımcı olacaktır. Çünkü günümüzdeki araştırmalar, özellikle şiir ve divan üzerine yapılan çalışmalar genellikle şiirselliğin alt başlıkları altında incelenmektedir. Umuyoruz ki şiirsellik terimi Türk-Arap edebiyatı çalışmalarında hak ettiği yeri alacaktır. Bu sayede kavramın kuramsal farklılıkları daha fazla irdelenebilir ve yeni çalışmalara ışık tutabilir. Son olarak yaptığımız açıklama ve izahların sonucunda bu çalışmada şiirsellik kavramını incelemeyi tercih etmemizin sebebi, kavramın kökeninde şiiri çağrıştırması ve Arap edebiyatçılarının büyük çoğunluğunun bu kavram üzerinde karar kılmış olmasıdır. Bu konuda Arap dünyasının yaklaşımı, Türk-Arap edebiyatı çalışmalarına katkı sağlayabilir. Aynı zamanda okuma ve araştırmalarımızın neticesinde poetikanın şiirsellik ile aynı anlama geldiğini ifade edebiliriz.
Keywords : Şiirsellik, şiir sanatı üzerine, poetika, şiir sanatı, Türk-Arap Edebiyatı.