TÜRKÇEDE ÇEKİM İLGEÇLERİNİN İSTEM DEĞİŞİKLİĞİNE ART ZAMANLI BAKIŞ

Authors : Seçil HİRİK

Pages : 449-467

Doi:10.12981/mahder.528829

View : 21 | Download : 15

Publication Date : 2019-06-17

Article Type : Research Paper

Abstract :Bir dilde sözcüklerin anlamlı birimler durumuna gelebilmesi için kullanıldıkları sözcede yer alan diğer ögelerle etkileşime geçmeleri ve bu etkileşimin de çeşitli yollarla sağlanması gerekmektedir. Bir sözcüğün belli bir anlamı karşılayabilmesinde gerekli olan diğer tüm ögelere tamlayıcı, her sözcüğün tamlayıcı ile olan ilişkisine istem adı verilmektedir. İstem kategorisi, Durum Dil Bilgisi insert ignore into journalissuearticles values(Case Grammar);, Bağlantılı Dil Bilgisi insert ignore into journalissuearticles values(Dependence Grammar); ve Evrensel Dil Bilgisi’ nin insert ignore into journalissuearticles values(Universal Grammar); bir alt kuramı olan Yönetim ve Bağlama Kuramı insert ignore into journalissuearticles values(Government and Binding Theory); gibi dilbilimsel yaklaşımlar çerçevesinde değerlendirilmektedir. Eylemden ada kadar tüm biçimbirimlerin istemi bulunmaktadır. Çalışmanın konusu olan çekim ilgeçleri de söz diziminde işlevini yerine getirebilmesi için öbek oluşturduğu ad ya da ad soylu sözcüğe bazı eklerle veya durumlarla bağlanmaktadır insert ignore into journalissuearticles values(Ör. Senin için yaşıyorum; Eve kadar yürümek istiyorum );. Köktürkçeden bugüne kadar kullanılagelen çok sayıda çekim ilgeci bulunmaktadır. Söz konusu ilgeçler kendilerinden önce gelen ad veya ad soylu sözcüklerle aralarında bağ kurmakta ve sözcede belirli bir işlevi üstlenmektedir. Bahsedilen işlevin yerine gelmesinde ilgecin anlam alanının yanında, ardından geldiği sözcükle aralarındaki bağı sağlayan bağımlı biçimbirim/biçimbirimler de rol oynamaktadır. Bağımlı biçimbirimin varlığı dönemlere göre değişiklik göstermektedir. İncelenen sınırlı sayıdaki örnekler insert ignore into journalissuearticles values( öte, ötrü, kodı/koyı, asra/isre/esre, cânib, bigi/gibi/kibi/kimi, saru/sarı ve sıŋaru/sıŋarı); dahi göstermektedir ki, herhangi bir çekim ilgecinin bir veya daha fazla istemi vardır ve bu istemler Türkçenin tarihî dönemleri arasında değişiklik gösterebilmektedir. Bu çalışmada çekim ilgeçlerinin isteminden, istemin de art zamanlı olarak değişebileceğinden bahsedilmiş ve bu durum metinlerden tanıklanan örneklerle açıklanmaya çalışılmıştır.
Keywords : İstem, tamlayıcı, çekim ilgeci, Türkçe, art zamanlı yaklaşım