Tuva Türkçesinde “yansıma söz + de-, kıl- (kın- ve kılın-)” yapısı

Authors : İlker TOSUN

Pages : 23-36

Doi:10.29000/rumelide.606066

View : 13 | Download : 10

Publication Date : 2019-08-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Yansıma sözcükler, doğanın, insanların veya hayvanların çıkarmış oldukları seslerin taklit edilmesiyle oluşan sözcükler olarak tanımlanabilir. Dilbiliminde bu tür sözcüklere İng. onomatopeia, mimetic word, echo word, echoism, imitative word; Alm. lautmalerei, schallnachahmung; Osm. lafz-ı taklidi, savt-ı taklidi; Rus. zvukopodrazhaniye; Tuv. öttünüg söster gibi adlar verilmektedir. Bütün dünya dillerinde yansıma sözcüklere rastlanılır. Türk dilinin tüm alanlarında da söz varlığında çok sayıda yansıma sözcüğe rastlamak mümkündür. Türk dilinde bu yansıma sözcükler kimi zaman çeşitli eklerle fiil haline getirilmektedir. Tuva Türkçesinde yansıma sözcüklere +IrA- insert ignore into journalissuearticles values(buzura- cızırdamak );; +insert ignore into journalissuearticles values(A);r- insert ignore into journalissuearticles values(dızıra- çatırdamak );; +LA- insert ignore into journalissuearticles values(siile- şiddetle esmek );; +rA- insert ignore into journalissuearticles values(şılıra- fışırdamak );; +DA- insert ignore into journalissuearticles values(ııtta- ses çıkarmak );; +A- insert ignore into journalissuearticles values(doğdura- gümbürdemek );; +KIlA- insert ignore into journalissuearticles values(dıŋgıla- şakırdamak );; +KAyn- insert ignore into journalissuearticles values(daldırtkayın - hışırdayıp durmak ); ve +GIrinsert ignore into journalissuearticles values(A);- insert ignore into journalissuearticles values(kaŋgıra -, çıngırdamak ); gibi ekler getirilmek suretiyle fiiller türetilmektedir. Bu sahada ayrıca yansıma sözcükler yardımcı fiiller ile birlikte de kullanılabilmektedir. Tuva Türkçesinde yansıma sözcüklerle birlikte de- ve kıl-, kın- ve kılın- gibi yardımcı fiiller kullanılmaktadır. Bu yardımcı fiiller, bir sesin aniden ortaya çıktığını göstermektedir. Tuva Türkçesi gramerlerinde “dürgen vid” insert ignore into journalissuearticles values(anilik görünüşü); olarak isimlendirilen bu kullanımlar için şu örnekler verilebilir: çıjırt de- “gürültü yapmak”, dırbaş de- “irkilmek”; dazırt kın- “çatırdamak”, dıylaş kın- “sallamak”; dırt kıl- “aniden vurmak”, tok kıl- “vurmak”; karaş kılın- “görünüp kaybolmak”, kıŋgırt kılın- “çınlamak”. Bu çalışmada de-, kıl-, kın- ve kılın- yardımcı fiillerinin yansıma sözcüklerle olan kullanımı üzerinde durulacaktır. 
Keywords : Yansıma, yansıma sözcükler, Tuva Türkçesi, yardımcı fiil