Şair, insan çevirmen ve yapay çevirmen paydaşlığında bir dilden iki dile deneysel çeviriler

Authors : Didem Tuna Küçük, Beki Refka Haleva

Pages : 56-81

Doi:10.29110/soylemdergi.1595667

View : 76 | Download : 65

Publication Date : 2025-03-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Yazınsal türler arasında şiirin çeviriyle ilişkisi dünden bugüne tartışmaya açık kalmıştır. Şiirin çevrilemezliğini (Du Bellay, 16. yy) savunanlardan bu yana şiir elbette çevrilmiş ve şiir çevirmenlerinin şair olmaları gerektiği kanısına karşın şiirler yaratıldıkları coğrafyaları aşarak zaman ve uzamdan bağımsızlaşmıştır. 21. yüzyıl teknoloji çağında çeviri makineleşme yolunda ilerlerken edebiyat çevirisi yapay zekâdan payına düşeni almaya başlamıştır. Bu çalışmanın amacı çevrilmesi en zor tür olarak düşünülen şiir üzerine yapay çevirmen, insan çevirmen ve şair iş birliğiyle deneysel çeviriler gerçekleştirmektir. Bu amaçla Serdar Solkun’un (2024) “varsıl” adlı şiiri, DeepL üzerinden Fransızca ve İngilizceye aktarılacaktır. Yapay çevirmenin sunduğu ilk versiyonlar, insan çevirmenin kaynak metin üzerinden yaptığı çözümleme temelinde ve öncelikle yalnızca programın sağladığı alternatif göstergelerin kullanımıyla yeniden ele alınarak ikinci versiyonlar oluşturulacaktır. Sonrasında ikinci versiyonlar üzerinden bu kez programa bağlı kalınmadan insan çevirmenin kararlarıyla yeniden modellenen üçüncü versiyonlar elde edilecektir. Son olarak, üçüncü versiyonlar üzerinden kaynak metinle karşılaştırmalı olarak yapılan çözümlemeler şairle paylaşılarak çevirilere son şekilleri verilecektir. Kaynak ve erek metinlerin okunmasında değerlendirme ölçütü olarak Doğan Aksan’ın (2021, s. 81) önerdiği “göstergenin anlam çerçevesi” sınıflandırmasından yararlanılacaktır. Çalışmanın sonucunda yapay çevirmenin şiir çevirisinde potansiyel bir paydaş olarak olası konumu, erek şiirlerin çeviri süreçlerinde deneyimlenen katkı ve kısıtlar ve her iki dilde oluşturulan gösterge evrenleri kapsamında değerlendirilecektir.
Keywords : şiir çevirisi, göstergenin anlam çerçevesi, yapay çevirmen, merhabayı birinde denedim düştü kırıldı, Serdar Solkun