Şarkı Çevirilerine Metinsel Aşkın Bir Bakış: Sessiz Gemi ve Do Do Do Do Si Re Re Örneği

Authors : Esra Çimen Karayürek

Pages : 469-481

Doi:10.29110/soylemdergi.1596202

View : 47 | Download : 47

Publication Date : 2025-03-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Şarkı çevirisi, çevrilen şarkı sözlerinin söylenebilir olması, müzikle ritmik olarak uyumlu olması, sözlerin kaynak metne sadakati ve duygusal ve duyusal yankıyı hissettirmesi gibi birçok farklı açıdan değerlendirilmesi gereken bir eylemdir. Şarkı çevirisindeki temel zorluklardan biri, şarkı sözlerinin kaynak kültürdeki anlamını ve duygusal etkisini korurken bunları hedef kitlenin kültürel ve dilsel bağlamına uyacak şekilde uyarlayabilmektir. Bu süreç, çevrilen şarkı sözlerinin kaynak kültürdeki müzikle söylenebilirliğini ve ritmik uyumluluğunu korumasını sağlama ihtiyacı nedeniyle daha da karmaşık hâle gelmektedir. Tüm bu karmaşıklığına rağmen, şarkı çevirisi, küresel müzik yayılımı açısından çok önemli olup aynı zamanda dilsel ve kültürel engellerin aşılmasına da katkı sağlamaktadır. Şarkı çevirisinde, müziği doğrudan alıp şarkı sözlerini çevirmek yerine daha önceden yazılmış şiir kullanımıysa metinsel aşkınlığı ve bunun kültürlerarası bağlamdaki etkilerini keşfetmek için geniş bir alan açmaktadır. Bu çalışmada Hümeyra adlı Türk pop sanatçısının 1975 yılında seslendirdiği “Sessiz Gemi” ve 1980 yılında seslendirdiği “Do Do Do Do Si Re Re” adlı şarkıları metinsel aşkınlık bağlamında ele alınarak çevirileri değerlendirilmiştir. Christian Delagrange tarafından seslendirilen ve orijinal adı “Sans Toi Je Suis Seul” adlı şarkı “Sessiz Gemi” şiiriyle ikame edilerek; Enrico Macias tarafından seslendirilen ve orijinal adı “Le Mendiant de L’amour” adlı şarkı da “Do Do Do Do Si Re Re” adıyla çevrilerek Hümeyra tarafından icra edilmiştir. Kaynak kültürde iki farklı şarkıcı tarafından seslendirilen şarkıların ilkine söz yazmaktansa Yahya Kemal Beyatlı’nın şiiri kullanılmış, ikinci şarkıya ise nakaratının fonetik olarak benzetildiği yeni sözler yazılmıştır. Bu çalışmada, şarkı çevirilerinde başarılı bir çeviri ürünün ortaya çıkması için kaynak kültürdeki şarkı sözlerinin müzikal unsurları da dikkate alınarak salt metin düzeyinde katı kurallarla çevrilmesi/çevrilmemesi gerekliliği ve metinsel aşkınlığın şarkı çevirilerindeki yeri tartışılmış, aynı şarkıcının nispeten yakın dönemlerde seslendirdiği farklı şarkılara farklı çeviri stratejileri uygulandığı tespit edilmiştir.
Keywords : Hümeyra, şarkı çevirisi, metinlerarasılık, popüler müzik aktarımı, anametinsellik