Türkiye’de Makine Çevirisi Üzerine Yapılan Çalışmaların Sistematik İncelenmesi: Yöntemsel Sorunlar ve Çözüm Önerileri

Authors : Caner Çetiner

Pages : 113-132

Doi:10.29110/soylemdergi.1597647

View : 127 | Download : 93

Publication Date : 2025-03-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Çeviri teknolojilerindeki gelişmeler, Çeviribilim araştırmacılarının bu alana yönelmesinde bir etken olarak özellikle son yıllarda makine çevirisi konulu çalışmaları yaygın hale getirmiştir. Bu bağlamda literatür incelendiğinde özellikle ürün odaklı çalışmaların sayıca fazla olduğu göze çarpmaktadır. Ancak alanın Çeviribilim içerisindeki diğer alt çalışma alanlarına kıyasla daha güncel bir çalışma alanı olması ve araştırmacıların alana günden güne artan ilgisi ortaya konan çalışmalarda metodolojik sorunları da beraberinde getirmiştir. Özellikle Nöral Makine Çevirisi sistemlerinin görünür hale geldiği 2016 yılından beri çeviride kalitenin arttığına yönelik bir algı oluşmuştur. Kalitedeki bu artış her ne kadar bazı metin türlerinde kanıtlansa da makine çevirisinin özellikle ön-düzeltme işlemi yapılmamış çoğu metin için henüz insan çevirisi kalitesinde ürün ortaya koymadığı ve makine çevirisi sonrası düzeltme işlemine gerek duyulduğu açıktır. Ayrıca ön düzeltme, kontrollü dil kuralları gibi işlemlerin yanı sıra bir metnin bağlamının da makine çevirisinden çıkan ham çeviri metnin üzerinde etkisinin olduğu dolayısıyla tam bir metnin çevrilecek kısmının değişmesinin ham çeviri çıktısı üzerinde değişikliğe neden olabileceği bilinmektedir. Ancak Türkiye özelinde yapılan çalışmalara bakıldığında çalışmaların daha çok belirlenen metnin bir kesitinin farklı makine çevirisi motorlarındaki çevirilerinin kıyaslanmasına odaklandığı, metodolojik olarak bir tutarlılığın temin edilmesine çalışılmadığı, bu kesitler makine çevirisine verilirken metnin nihai kalitesi üzerinde etki edebilecek parametrelerin dışarıda bırakıldığı gözlemlenmiştir. Bu çalışmada 2016 yılından günümüze değin makine çevirisi konulu çalışmalar incelenip metodolojik sorunlar ve bu sorunlara yönelik çözüm önerileri sunulmaya çalışılmıştır.
Keywords : makine çevirisi, sistematik inceleme, makine çevirisi sonrası düzeltme işlemi, ürün odaklı yaklaşımlar, çeviri kalitesi, ön-düzeltme işlemi