Şarkıdan Romana Türlerarası Çeviri Örneği Olarak Fosforlu Cevriye

Authors : İmge Yildirim

Pages : 800-818

Doi:10.29110/soylemdergi.1601911

View : 60 | Download : 48

Publication Date : 2025-03-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Sözü ve müziği Zeki Duygulu’ya ait, Fosforlu Cevriye adıyla da bilinen Karakolda Ayna Var şarkısı 1940’ların meşhur şarkılarındandır (Soydan, 2022). Zeki Duygulu bu şarkıyla, Türkiye’nin kültür dizgesine edebiyattan, sinema ve televizyona genişleyen yelpazede hayat bulan Fosforlu Cevriye karakterini hediye etmiştir. Suat Derviş’in Fosforlu Cevriye romanı, bu şarkının sözleri üzerine kurgulanmıştır. Şarkının ilk dörtlüğündeki her dize sırasıyla romanın dört bölümünün başlığına tekabül eder. Bu çalışmada, Suat Derviş’in Fosforlu Cevriye romanı, “türlerarası çeviri” örneği olarak ele alınmaktadır. Suat Derviş’in en tanınmış eserlerinden biri olan Fosforlu Cevriye, bugüne kadar çeşitli çalışmaların konusu olmuşsa da roman ile şarkı ilişkisi çeviribilim perspektifinden ele alınmamıştır. Suat Derviş, şarkıdaki hikâyeden yola çıkarak yazdığı romanında, anlatının eksenini değiştirmiş, tarihsel ve toplumsal bir anlatı içinde ele aldığı Fosforlu Cevriye’yi kendi hikâyesinin ana kahramanı yaparak ona kendi sesini vermiştir. Çalışmada, öncelikle literatürde sıkça rastlanmayan bir kavram olarak “türlerarası çeviri” ele alınmıştır. Literatürde özellikle sinema uyarlamalarının “göstergelerarası çeviri” bağlamında incelenmesi yaygınken sözlü, yazılı, görsel ve işitsel kültür ürünlerinin yanında plastik sanatlar, heykel, mimari ve daha birçok farklı alanı kapsayacak şekilde herhangi bir türdeki eserin başka bir türe dönüştürülmesini ifade etmek üzere daha geniş kapsamlı bir kavramlaştırmaya ihtiyaç bulunmaktadır. Tekgül Akın ve Kıran (2023) bu saikten hareketle, sanatsal ifadenin farklı türler arasında dönüştürüldüğü uygulamalar için “sanatlararası çeviri” kavramının kullanılmasını önerir. Bu çalışmada, Tekgül Akın ve Kıran’ın (2023) kavram önerisinin çerçevesi paylaşılmakla birlikte daha kapsayıcı olduğu düşünülerek “türlerarası çeviri” kavramı, hem ele alınan Fosforlu Cevriye uyarlaması için kullanılmakta hem de bir türden diğerine yapılan dönüşümleri ifade etmek üzere kullanılan çeşitli kavramların yerine önerilmektedir.
Keywords : Türlerarası çeviri, Göstergelerarası çeviri, Uyarlama, Fosforlu Cevriye